شعر کودک چیست؟
 
شعر و داستان برای کودک

یادگاری برای کودکانمان

 
 

شعر کودک چیست؟
ارسال شده در شنبه 16 آذر 1392برچسب:شعر کودک چیست؟, - 17:59
شعر کودک چيست؟

در تعريف شعر کودک، يميني شريف مي گويد: «شعر کودک، کلامي است موزون و زيبا، چه از حيث ترکيب اصوات و کلمات، چه از حيث مضمون. البته در مورد اشعار بي معني کودکان، زيبايي ترکيب اصوات و کلمات کافي است، اما در مورد اشعار ديگر، بايد هر دو عامل زيبايي در آن ها وجود داشته باشد. شعر کودک، بر پايه  موسيقي اصوات و کلمات بنا شده است و وسيله اي است براي بازي، حرکت و آواز او.»

امّا سرايش شعر کودک، داراي اهميّت فراواني است؛ چنان که برخي از صاحب نظران درباره نقش شعر در زندگي کودکان و اهميّت آن، نظرهاي فراواني ذکر کرده اند. «ژاک شارپانترو»، شاعر معاصر فرانسوي، در اين باره مي گويد: «شعر، درهاي جديد بيان را بر اطفال مي گشايد و وسايل و ابزار کاملاً متفاوت براي بيان تجربه ها و مشاهدات و احساسات، در اختيارشان مي گذارد. در زماني که اطفال، در انزواي خاصّي به سر مي برند و به وسيله  ديوارهاي صوتي و تصويري محصور شده اند، شعر، سفر عاطفي بسيار جالبي دارد که در آن، روياها و احساس خويش را باز مي يابند و نشانه هاي غم، شادي، هراس و نفرت خويشتن را مي بينند.»

از سوي ديگر بايد در نظر داشت که شعر کودک بايد از تمام ويژگي هاي شعري برخوردار باشد. به عبارت ديگر، زماني مي توان سروده اي را شعر کودک ناميد که روان، ساده، صميمي، پرمحتوا، نغز و ناب باشد. شاعر کودک نبايد تجربه هاي بزرگسالانه  خود را در قالب شعر کودک بريزد. کودک در آغاز زندگي با مفاهيم فلسفي آشنايي ندارد، بلکه آن چه را که مي بيند و حس و لمس مي کند مي شناسد. مثلاً او ممکن است مدّت ها در داخل باغچه اي کوچک، به دنبال پروانه اي که روي گل ها نشسته، بدود و با آن پروانه بازي کند؛ بنابراين شعر کودک بايد داراي حسّي کودکانه باشد و تجربه هاي کودکانه در آن، حرف اوّل را بزند.همچنين مي توان گفت که کودک، با شعر زندگي مي کند و عشق مي ورزد؛ به شرطي که شعر کودک، داراي مفاهيمي کودکانه باشد، نه صرفاً داراي اندرزهاي پدربزرگانه و مادربزرگانه؛ پس شعر کودک بايد شعر زندگي و همچنين شعر شور و شوق و نشاط و در يک کلام، شعر کودک بايد شعر کودک باشد!

 

شاعر کودک کيست؟

اما شاعرِ شعر کودک نيز بايد با موضوعات مربوط به تعليم و تربيت و مباحث روان شناختيِ مرتبط با کودکان و همچنين تمامي نيازها و خواسته هاي کودکانِ امروز آشنايي کافي داشته باشد و بايد بداند که کودک اين زمان، نيازمند چه چيزي است؛ چه موضوعاتي روح او را آزرده مي کند و چه چيزهايي او را به شور و شادي وامي دارد. «محمود کيانوش» درباره  شاعرِ شعر کودک بر اين باور است که: «شاعري که براي کودک شعر مي گويد، در حقيقت دوره  کمال و پختگي زندگي را طي مي کند؛ از تجارب حسّي و ذهني خود به فلسفه اي رسيده است؛ بدبين يا خوش بين است؛ کام يافته يا ناکامياب است؛ تندرست يا عليل مزاج است؛ و بسيار و بسيار چيزهاي ديگر. امّا هنگامي که مي خواهد براي کودک شعر بگويد، يا مي تواند خود را با همه توانايي هاي ذهني و هنري که دارد، در قالب کودکي سالم، پرتحرّک، بالنده و بانشاط جاي دهد و يا نمي تواند. اگر توانست،  شاعر کودک است و اگر نتوانست، فرتوت بيچاره نالنده اي است گرانبار از حسرت و پشيماني ....»

عباس يميني شريف نيز معتقد است که «شاعر با زباني ساده و قابل فهم کودکان،  مسائل اساسي زندگي را مطرح مي کند. شاعر با شعر خود، ارتباط کودکان را با جهان، عميق تر، عاطفي تر و دلچسب تر مي سازد. شاعر با شعر خود، مايه هاي انديشه، تخيّل و آفرينش به کودکان مي دهد. شاعر با شعر خود، کودک را براي زندگي در دنياي ذهنيّات خويش و براي آشنايي و انس بيشتر با خود، آماده تر مي سازد.»

 

شعر، پاسخ به کنجکاوي کودکانه

يکي ديگر از ويژگي هاي کودکان که در شعر مي توان به آن پاسخ داد، کنجکاوي کودکانه است نسبت به خود، ديگر انسان ها، حيوانات، محيط طبيعي و عوامل تأثيرگذار بر آن و همچنين روحيّه هم ذات پنداري. البتّه توصيف ساده طبيعت، به تنهايي براي آن ها ارضا کننده نيست، بلکه موقعيت هايي که کودک را در رابطه خاص با آن پديده ها و رويدادها قرار مي دهد، براي کودک جذّاب است؛ به عبارت ديگر «نگاه از روزن چشم کودک و دريافت حسّ او و بيان آن به زباني شاعرانه، درخور درک است.»

در پايان ذکر اين نکته ضروري به نظر مي رسد که تحوّل در شعر کودک، به يک باره روي نداد، بلکه به همان گونه که از آغاز مشروطه، شعر فارسي در کارِ نو شدن و پوست انداختن بوده و از راه هاي سنگلاخي گذشته و سپس صيقل خورده و صافي گرديده است، شعر کودک نيز در آغاز، راهي ناهموار پيموده تا توانسته امروز، جايگاه خاص خود را بيابد و البته در اين گذار، از گزندها و آسيب ها نيز برکنار نمانده است. اکنون بايد تلاش تمامي دست اندرکاران حوزه کودک بر اين باشد تا اولاً با واردکردن نخبه گرايي در زمينه پژوهش هاي شعر و ادب کودک، راه را براي شناخت بهتر و بيشتر اين جايگاه در سطح اجتماعي هموار سازد و ثانياً، به کمک مردم و ساير نهادهاي مربوط، شعر و ادبيات کودک را در سطح جامعه از لحاظ محتوايي، نهادينه سازد تا احياناً  آلت دست گروه و افراد سودجو واقع نگردد.

 

پي نوشت

1ـ کاووس حسن لي، فراز و فرود هاي شعر يميني شريف، مجله شعر، شماره 69، بهار 1389، ص 81

2ـ اسدا... شعباني، پيوندهاي آوايي و شعر يميني شريف، پژوهش نامه  ادبيات کودک و نوجوان، شماره 50، پاييز 1386، ص 112

3ـ معصومه سهراب (مافي)، 17 مقاله درباره  ادبيات کودکان، شوراي کتاب کودک،  1372، ص 155.

4ـ گزارش شوراي کتاب کودک، سال پانزدهم و شانزدهم، 57 ـ 1356، ص 18

5ـ محمود کيانوش، شعر کودک در ايران، نشر آگاه، 1352، ص 61

6ـ 17 مقاله درباره ادبيات کودکان، همان، ص159

7ـ ثريّا قزل اياغ، ادبيات کودکان و نوجوانان، سمت، 1388، ص209


نظرات شما عزیزان:

نام :
آدرس ایمیل:
وب سایت/بلاگ :
متن پیام:
:) :( ;) :D
;)) :X :? :P
:* =(( :O };-
:B /:) =DD :S
-) :-(( :-| :-))
نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه:






نويسنده ronaz